“Đang yên bỗng bụng siết chặt vài chục giây rồi dịu… có khi lặp lại sau một lúc”—đó là mô tả rất điển hình của đau bụng quặn từng cơn khi mang thai mà nhiều mẹ gặp từ tam cá nguyệt hai trở đi. Tin tốt là không phải cơn đau nào cũng nguy hiểm: một phần lớn là cơn gò sinh lý (Braxton Hicks), giống như màn “tập dượt” của tử cung trước ngày sinh. Tuy vậy, vẫn có những tín hiệu cảnh báo bất thường cần đi khám sớm. Bài viết này giúp mẹ phân biệt rõ hai nhóm cơn đau, hiểu nguyên nhân và biết cách xử lý an toàn.
Vì sao mẹ bầu bị đau bụng quặn từng cơn khi mang thai?
Khi thai lớn dần, tử cung tăng kích thước và khối lượng, các dây chằng nâng đỡ phải giãn ra, hệ cơ vùng chậu “làm việc nhiều hơn”, còn nội tiết (đặc biệt progesterone) làm đường ruột di chuyển chậm lại. Sự phối hợp này khiến vùng hạ vị/bụng dưới dễ xuất hiện cảm giác siết—nhả theo từng cơn.
Về sinh lý, có ba cơ chế chính. Thứ nhất, giãn dây chằng tròn: đứng dậy nhanh, xoay người đột ngột, hắt hơi to… có thể kích hoạt cơn nhói ngắn rồi hết. Thứ hai, cơn gò Braxton Hicks: xuất hiện thưa, không đều, mỗi cơn 30–60 giây, hết khi mẹ nghỉ ngơi hoặc uống nước. Thứ ba, bé đạp mạnh hoặc xoay người cũng làm mẹ thoáng đau tức cục bộ.
Về bệnh lý, cần lưu ý các tình huống như nhiễm trùng tiết niệu, dọa sinh non, nhau bong non, tiền sản giật, viêm ruột thừa… Những nguyên nhân này thường đi kèm “đèn đỏ” như sốt, ra máu, rỉ ối, đau tăng dần, thai máy giảm.
Tham khảo: Đau bụng khi mang thai: trái – phải – dưới bụng, khi nào nguy hiểm?
Phân biệt cơn gò sinh lý và dấu hiệu đau bụng bất thường
Cơn gò Braxton Hicks (cơn gò sinh lý)
Cảm giác bụng căng lên rồi mềm ra, không đều, không sát nhau, không mạnh dần. Nhiều mẹ mô tả như “siết nhẹ” hoặc “bụng cứng lại” thoáng qua hơn là đau thực sự. Cơn thường xuất hiện sau một ngày hoạt động nhiều, khi thiếu nước, khi mẹ căng thẳng hoặc sau khi bàng quang đầy. Nghỉ ngơi, uống nước ấm, tắm ấm, đổi tư thế… thường giúp dịu nhanh. Không có kèm ra máu, rỉ ối hay đau lưng kiểu đè nặng kéo dài.
Cơn đau bụng bất thường (nguy hiểm)
Trái với Braxton Hicks, cơn đau bất thường có xu hướng đến đều đặn hơn, gần nhau hơn, kéo dài lâu hơn và mạnh dần theo thời gian. Kèm theo đó có thể là ra máu âm đạo, ra dịch loãng nghi rỉ ối, đau lưng dưới âm ỉ tăng dần, đầu bụng tụt thấp/đè nặng hoặc thai máy giảm. Những dấu hiệu này gợi ý dọa sinh non, nhau bong non, nhiễm trùng hoặc vấn đề sản–phụ khoa khác—mẹ cần đi khám ngay.
Nguyên nhân thường gặp theo từng nhóm
Nhóm sinh lý (thường gặp, ít đáng lo)
Cơn gò sinh lý (Braxton Hicks) xuất hiện lác đác từ tháng thứ 4–5, đặc biệt khi mẹ uống ít nước, vận động quá sức hoặc căng thẳng. Giãn dây chằng tròn gây nhói thoáng, thường lệch một bên, rõ khi đổi tư thế. Ngoài ra, đầy hơi–táo bón do nhu động ruột chậm cũng tạo cảm giác quặn nhẹ, nhất là sau bữa ăn no.
Nhóm cần cảnh giác (có thể nguy hiểm)
-
Dọa sinh non: cơn co đều–dày–mạnh lên, đau quặn từng cơn, có thể kèm đau lưng dưới, ra dịch nhầy hồng/đỏ.
-
Nhau bong non: đau bụng đột ngột, bụng cứng “như gỗ”, có thể kèm ra máu—cần cấp cứu.
-
Nhiễm trùng đường tiết niệu/viêm thận–bể thận: tiểu buốt, tiểu rắt, nước tiểu đục/hôi, đau hông lưng, có thể sốt.
-
Tiền sản giật (thường muộn hơn): đau thượng vị/hạ vị kèm đau đầu, phù nhanh, tăng huyết áp—cần đánh giá sớm.
-
Viêm ruột thừa: đau tăng dần, có thể khu trú hố chậu phải, kèm sốt, buồn nôn; ở thai phụ, vị trí đau có thể “dịch lên cao” do tử cung đẩy ruột thừa.
Khi nào mẹ bầu nên đi khám bác sĩ ngay?
-
Đau bụng quặn từng cơn liên tục, khoảng cách cơn co ngắn dần (ví dụ 10–15 phút rồi 5–7 phút một cơn), mạnh dần và kéo dài hơn.
-
Ra máu âm đạo, ra dịch loãng nghi rỉ ối, hoặc tiết dịch hồng/nâu kèm đau quặn.
-
Bụng căng cứng kéo dài, mẹ thấy khó thở, chóng mặt, vã mồ hôi.
-
Thai cử động ít đi rõ rệt sau khi đã nằm yên, uống nước mát và đếm cử động trong 2 giờ.
-
Kèm sốt, buồn nôn nhiều, tiểu buốt/tiểu đục, đau lưng–hông lan xuống bẹn.
-
Mẹ có tiền sử sảy thai, sinh non, cổ tử cung ngắn, hoặc đang mang đa thai.
Trong mọi trường hợp “không chắc chắn”, ưu tiên đi khám sớm để được đánh giá tim thai, cổ tử cung, nhau–ối và các xét nghiệm cần thiết.
Cách xử lý an toàn khi bị đau bụng quặn từng cơn khi mang thai
Nghỉ ngơi & đổi tư thế. Tránh đứng dậy/xoay người đột ngột; khi cần đứng lên, chống tay, hít sâu, chuyển động chậm. Nằm nghiêng trái giúp tuần hoàn mẹ–bé tối ưu; tuy vậy, mẹ có thể chọn tư thế dễ chịu nhất trong ngắn hạn để cơn siết dịu đi.
Uống nước ấm, thở chậm – sâu. Mất nước có thể “kích” tử cung gò. Hãy nhấp từng ngụm nước ấm; tập nhịp thở 4–4–6 (hít 4 nhịp, giữ 4, thở 6) để cơ thể thư giãn.
Chăm tiêu hóa. Chia nhỏ bữa, nhai kỹ, bổ sung chất xơ hòa tan (yến mạch, mận khô, rau xanh đậm), trái cây giàu vitamin C, men vi sinh an toàn cho thai kỳ; hạn chế đồ chiên rán, nước ngọt có ga—giúp giảm quặn do đầy hơi–táo bón.
Chườm ấm/tắm ấm ngắn. Nếu bác sĩ không chống chỉ định, chườm ấm vùng bụng dưới 10–15 phút hoặc tắm ấm giúp cơ thành bụng thư giãn. Ngừng ngay nếu cảm thấy khó chịu.
Ghi nhật ký cơn đau. Ghi thời điểm, khoảng cách giữa các cơn, mức độ (thang 1–10), yếu tố làm tăng/giảm và triệu chứng kèm. Dữ liệu này cực hữu ích khi bác sĩ thăm khám.
Không tự ý dùng thuốc. Tránh tự dùng thuốc giảm đau, dầu xoa, thảo dược theo truyền miệng; một số hoạt chất không an toàn trong thai kỳ hoặc che lấp triệu chứng quan trọng.
Lời khuyên từ chuyên gia
Hầu hết cơn đau bụng quặn từng cơn khi mang thai—nhất là từ tam cá nguyệt hai—là cơn gò sinh lý, báo hiệu tử cung “tập dượt”. Việc uống đủ nước, ngủ đủ giấc, vận động êm dịu (đi bộ, kéo giãn nhẹ, yoga bầu khi bác sĩ cho phép) và quản lý stress sẽ giúp tần suất cơn gò thưa hơn, cảm giác dễ chịu hơn. Đồng thời, khám thai định kỳ đúng hẹn giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ (cổ tử cung ngắn, nhiễm trùng tiết niệu, thiếu máu…) để can thiệp kịp thời.
Nếu cơn đau xuất hiện sớm, dồn dập, mạnh dần hoặc kèm bất kỳ “đèn đỏ” nào, đừng trì hoãn: đi khám luôn luôn an toàn hơn là chờ đợi.
Không phải mọi cơn đau bụng quặn từng cơn khi mang thai đều đáng sợ. Đa số là cơn gò Braxton Hicks vô hại và sẽ dịu khi mẹ nghỉ ngơi, uống nước, thư giãn. Điều quan trọng là lắng nghe cơ thể, nhận diện dấu hiệu bất thường (đều–dày–mạnh lên, ra máu/rỉ ối, sốt, thai máy giảm…) và đi khám sớm khi cần. Bình tĩnh, chủ động và đồng hành cùng bác sĩ chính là chìa khóa cho một thai kỳ an toàn, nhẹ nhàng.
Bài viết liên quan:
- Bầu đau bụng dưới bên phải: Phân biệt đau sinh lý với dấu hiệu bệnh lý
- Bầu bị đau bụng bên trái: Nguyên nhân thường gặp & khi nào cần đi khám?
- Đau bụng dưới tháng thứ 4: Điều gì bình thường, khi nào cần kiểm tra?
