Nhói đau mỗi lần bé ngậm, thậm chí rỉ máu ở đầu ti… là trải nghiệm không hề hiếm của nhiều mẹ mới sinh. Tin vui là nứt cổ gà sau sinh (nứt đầu ti) thường có thể cải thiện nhanh nếu mẹ nhận biết sớm nguyên nhân và xử trí đúng cách. Bài viết này sẽ giúp mẹ hiểu rõ từ “vì sao bị” đến “làm gì cho an toàn”, để hành trình nuôi con bằng sữa mẹ trở lại êm dịu.
Nứt cổ gà sau sinh là gì?
“Nứt cổ gà” là cách gọi dân gian chỉ tình trạng da đầu ti bị nứt/rách, có thể kèm rát buốt, sưng nhẹ, đôi khi đầu ti chảy máu trong hoặc sau cữ bú. Đây là vấn đề phổ biến nhất trong vài tuần đầu sau sinh, khi cả mẹ và bé đang học cách bắt vú đúng. Nếu can thiệp sớm và đúng, vết nứt thường lành nhanh, mẹ vẫn cho bú bình thường.
Nguyên nhân nứt cổ gà sau sinh
Mấu chốt nằm ở khớp ngậm và ma sát cơ học lên đầu ti. Dưới đây là các nguyên nhân nứt cổ gà thường gặp:
Ngậm bắt vú chưa đúng: Bé chỉ “gặm” phần núm thay vì ngậm sâu cả quầng vú → lực hút tập trung lên núm, gây nứt rách.
Tư thế bú chưa chuẩn: Bé không được ôm sát; tai–vai–hông không thẳng hàng; cổ xoay hoặc đầu gập → khó ngậm sâu, mẹ đau tăng.
Dùng máy hút sữa sai cách: Phễu không đúng size, lực hút mạnh, hút quá lâu gây cọ xát và vi chấn thương đầu ti.
Da đầu ti khô hoặc vệ sinh quá “kỹ”: Rửa xà phòng, lau chà nhiều lần; miếng lót thấm sữa bí ẩm → da mất ẩm, dễ nứt.
Yếu tố khác: Bé có thắng lưỡi ngắn; nấm miệng (tưa) ở bé/nấm da ở mẹ; bé cắn khi tập ngậm hay sớm mọc răng.
Dấu hiệu mẹ cần nhận biết sớm
- Đau buốt, rát không giảm sau 30–60 giây đầu cữ bú.
- Nhìn thấy khe nứt/rách trên núm, có thể đầu ti chảy máu hoặc rỉ dịch.
- Bé bú kém hiệu quả: nuốt ít, cáu gắt, kéo dài cữ bú; mẹ sợ cho bú vì đau.
- Dấu hiệu nhiễm trùng: đỏ nóng, sưng, có mủ, đau lan; có thể kèm sốt.
Cách xử lý nứt cổ gà an toàn tại nhà
Trọng tâm là chỉnh đúng – chăm đúng – bảo vệ đúng.
Chỉnh khớp ngậm và tư thế trước tiên
Ôm bé sát người, bụng bé chạm bụng mẹ; tai–vai–hông thẳng hàng. Chạm môi bé bằng núm để kích thích há miệng thật rộng rồi đưa bé vào ngực (không ấn ngực vào miệng bé).
Dấu hiệu ngậm đúng: cằm chạm vú, môi dưới cong ra, ngậm nhiều quầng vú phía dưới, mẹ nghe tiếng nuốt đều và không đau. Thử các tư thế hỗ trợ: cross‑cradle, football hold (hữu ích sau sinh mổ).
Bảo vệ – làm dịu da đầu ti
Bôi vài giọt sữa mẹ lên đầu ti sau cữ, để khô tự nhiên. Dùng lanolin tinh khiết sau mỗi cữ (an toàn, không cần lau trước khi bú). Có thể dùng miếng gel/hydrogel để làm mát, giữ ẩm; thay theo hướng dẫn. Tránh miếng lót bí ẩm; chọn loại thoáng khí, thay thường xuyên.
Giảm đau – hạ sưng
Chườm ấm 2–3 phút trước cữ giúp sữa xuống, bé ngậm dễ hơn. Chườm lạnh 5–10 phút sau cữ (bọc khăn) để giảm sưng đau.
Tạm “nghỉ” bên ti đau nhưng vẫn duy trì sữa
Cho bé bú bên ít đau hơn trước, giảm lực hút mạnh khi chuyển bên. Nếu vết nứt sâu/đau nhiều: hút sữa nhẹ nhàng bên đó bằng phễu đúng size; cho bé nhận sữa mẹ qua thìa/cốc/bình kiểm soát dòng. Duy trì nhịp rút sữa đều để tránh ứ sữa làm đau nặng thêm.
Vệ sinh đủ – đúng
Không dùng xà phòng/cồn/tinh dầu; rửa bằng nước ấm, thấm khô nhẹ.
Áo ngực vừa vặn, chất liệu mềm, hạn chế cọ xát.
Kiểm tra yếu tố nền
Phễu máy hút: mép phễu không cọ mạnh vào quầng vú; chân núm di chuyển tự do.
Nghi tưa nấm: đau chói, bóng loáng, bé có mảng trắng khó lau → cần điều trị mẹ–bé đồng thời theo chỉ định.
Nghi thắng lưỡi ngắn: nhờ chuyên gia tư vấn bú mẹ/lactation đánh giá.
Nứt cổ gà sau sinh rất thường gặp nhưng hoàn toàn có thể xử lý an toàn nếu mẹ tập trung vào hai điểm mấu chốt: khớp ngậm – tư thế đúng và bảo vệ da đầu ti. Khi vết nứt được chăm đúng và nguyên nhân gốc được sửa, tình trạng thường cải thiện chỉ sau vài ngày. Hãy kiên nhẫn, nhờ hỗ trợ khi cần và tiếp tục đồng hành cùng con bằng sữa mẹ — món quà miễn dịch đầu đời vô giá.
